ماجد عبدالحمید الکعبی، استاد دانشکده ادبیات دانشگاه بصره، امروز ۱۰ آبان ماه در آئین رونمایی از آثار همایش ملی «قرآن و ترجمه» که در دانشگاه قم برگزار شد، گفت: ترجمه قرآن دارای سؤالات و شبهات زیادی است؛ از جمله اینکه آیا متن ترجمه شده به اندازه خود قرآن با ارزش و مقدس است؟ آیا می‌توان فقط با خواندن ترجمه قرآن همان ثوابی را که برای قرائت بیان شده کسب کنیم؟

وی افزود: تاکید قرآن کریم بر اینکه قرآن به زبان عربی مبین نازل شده است به معنای آن نیست که این زبان بر زبان‌های دیگر برتری دارد بلکه نشانگر آن است که به زبان قومی نازل شده که دارای فرهنگ و ارزش‌های متفاوت همچنین آثار ادبی، بلاغی و نحوی فوق‌العاده هستند بنابراین ترجمه قرآن باید در حکم سایه و پیرو معانی باشد نه حکم خود معانی.

استاد دانشگاه بصره تصریح کرد: هر کلمه در قرآن دارای معنا و تاویل‌های مختلفی است که صرفا راسخون در علم به آن آگاه هستند، پس چه باید بکنیم؟ آیا باید به ترجمه بپردازیم ولی مدعی ترجمه و تفسیر آن نباشیم؟ این نظر از روی تعصب دینی و فرهنگی نیست، بلکه بیان‌کننده این است که ما توان ترجمه دقیق ادبی قرآن را نداریم؛ ما وقتی قرآن را ترجمه می‌کنیم در حال ترجمه متنی معمولی و حقوقی و علمی نیستیم بلکه در حال ترجمه متنی هستیم که شعله احساسات انسانی فردی را در خود دارد و بیانگر فرهنگ قومی است که دارای ارزش‌ها و روش‌های متناسب با محیط خود است.

الکعبی با تاکید بر اینکه بنابراین ترجمه نقلی از متن در سطح زبانی و لغوی نیست بلکه ترجمه متنی است که همه مواردی که در بالا ذکر شد را به صورت پیچیده در خود دارد، اضافه کرد: ترجمه قرآن کریم به زبان‌های دنیا به ویژه زبان‌های زنده امری بسیار مهم است. چرا که این ترجمه تعریفی از مبدأ اسلام و بیان احکام این دین پاک را بیان می‌کند، البته ترجمه قرآن کار ساده‌ای نیست و هیچ کس به تنهایی نمی‌تواند به این کار طاقت‌فرسا بپردازد، بلکه باید مجموعه‌ای از شرایط و کنترل‌ها در فرآیند ترجمه رعایت شود.

وی افزود: بسیاری از پژوهش‌ها عدم امکان ترجمه معانی قرآن کریم به زبان‌های دیگر را با همان دقت زبان عربی که قرآن کریم به آن نازل شده است تأیید کرده است، زیرا کلمات آن قابل ترجمه تحت‌اللفظی نیست.

سبک منحصر به فرد قرآن
در ادامه حسین وحید عزیز، استاد دانشگاه بابل گفت: سبک قرآن کریم متمایز و منحصر به‌فرد است؛ متمایز در بیان و منحصر به‌فرد در معجزه، و این همان چیزی است که روند ترجمه آن به زبان‌های دیگر را یک فرایند بسیار دشوار می‌کند. به دلیل دشواری بیان و ویژگی‌های بلاغی و گرافیکی قرآن کریم بسیاری از کسانی که قرآن را ترجمه کردند، به دشواری آن و ناتوانی زبان‌های دیگر در تطابق با زبان عربی اعتراف کرده‌اند.

استاد دانشگاه بابل افزود: از جمله کسانی که به این حقیقت اعتراف کردند «ا ج اربری» از علاقه‌مندان به زبان قرآن بود، او می‌گوید: «بدون تردید، زبان عربی قرآن از هر ترجمه‌‎ای سرپیچی می‌کند.زیرا جمله معجزه‌آسا حتی در دقیق‌ترین ترجمه‌ها ناپدید می‌شود.

وی بیان کرد: این مسئله مترجمان قرآن کریم به زبان انگلیسی را واداشت تا چیزی ابداع کنند که می‌توان آن را زبان انگلیسی اسلامی نامید. این واژگان اسلامی در زبان انگلیسی نقش مهمی در اتحاد مسلمانان در زبان‌های مختلف ایفا می‌کنند.

او اضافه کرد: در تحقیقات بسیاری، تأیید شده است که مترجم برای اینکه بتواند مفاهیم قرآن را به بهترین نحو منتقل کند، باید محیطی که قرآن در آن نازل شده، دلایل نزول آیات و زمینه‌های موجود در آن را درک کند و علاوه بر درک ویژگی‌های بلاغی زبان عربی و بیان دقیق و صادقانه آنها، بدون افزودن، حذف یا تغییر معنا، دست به این کار بزنند.

این استاد دانشگاه در پایان گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که برخی از مترجمان سعی کرده‌اند معنای هر کلمه قرآن را بیان و برای توضیح تصاویر بلاغی موجود در قرآن، حاشیه‌هایی اضافه کنند، همان‌طور که یوسف علی در ترجمه قرآن کریم انجام داد. در حالی که برخی از مترجمان به این جنبه اهمیت ندادند و به ویژگی‌های بلاغی توجهی نداشتند و تنها به ساده‌سازی معانی قرآن برای فهم عموم علاقه داشتند.