در روز دوشنبه، ۱۴ دی‌ماه ۱۴۰۳، اولین پیش‌همایش بزرگداشت مرحوم علامه آیت‌الله مصباح یزدی به میزبانی دانشگاه قم و با حضور شخصیت‌های برجسته کشور برگزار شد. این همایش که با عنوان "استاد فکر" و به مناسبت نکوداشت روز علوم انسانی اسلامی ترتیب داده شده بود، با سخنرانی چهره‌های برجسته‌ای از جمله آیت الله فیاضی، رئیس هیئت مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی، و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمدحسین شریفی، رئیس دانشگاه قم، و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علی مصباح، عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) و فرزند مرحوم علامه مصباح یزدی، و حمید پرهیزکاری، مسئول دبیرخانه ستاد راهبری علوم انسانی اسلامی حوزه علمیه همراه بود.

 

شروع برنامه و خیر مقدم: ابتدا حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمدحسین شریفی به حاضران خیرمقدم گفت و با نقل خاطراتی از تلاش‌ها و فعالیت‌های علمی مرحوم علامه مصباح، بر تأثیر عمیق ایشان در تبیین و گسترش علوم انسانی اسلامی تأکید کرد. وی ضمن اشاره به اهمیت نقش علامه مصباح در تربیت شاگردان و بنیان‌گذاری مراکز علمی، تلاش‌های او را در راستای تولید و نهادینه‌سازی اندیشه‌های اسلامی در قالب علوم انسانی اسلامی توصیف کرد.

 

ریاست دانشگاه اظهار داشت: "مرحوم علامه مصباح یزدی یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های علمی و فکری معاصر بود که با تلاش‌های بی‌وقفه خود، نقش مهمی در تدوین و بسط مبانی علوم انسانی اسلامی ایفا کرد. او همواره به عنوان متفکری نوآور و منتقد علوم غربی شناخته می‌شد و این نگاه انتقادی را در آثار و آموزش‌های خود به شاگردانش منتقل می‌کرد.

وی افزود: علامه مصباح نه‌تنها در حوزه علمی و فلسفی بلکه در ساحت اخلاقی و تربیتی نیز نمونه‌ای عالی از یک عالم ربانی بود که همواره از آموزه‌های وحیانی و سنت‌های دینی برای تبیین حقیقت استفاده می‌کرد.

 

دکتر شریفی در بخش دیگری از سخنانش تصریح کرد: "علامه مصباح همواره تلاش می‌کرد تا نگاه منتقدانه و موشکافانه به علوم انسانی غربی را با نگاهی سازنده و ایجابی ترکیب کند. او معتقد بود که برای پیشبرد علوم انسانی اسلامی، نباید صرفاً به نقد علوم غربی پرداخت، بلکه باید به صورت فعال به تولید و تدوین اندیشه‌های جدید و بومی نیز همت گماشت.

 وی همچنین با اشاره به میراث علمی و تربیتی علامه مصباح تأکید کرد: این میراث گرانبها می‌تواند الهام‌بخش نسل جدید دانشجویان و پژوهشگران باشد تا با تکیه بر ارزش‌های دینی و فرهنگی خود، به توسعه علمی و تمدن‌سازی اسلامی بپردازند.

 

سخنرانی‌های علمی: سپس آیت‌الله غلامرضا فیاضی، رئیس هیئت مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی، به ایراد سخنرانی پرداخت و به خصایص اخلاقی و علمی بی‌نظیر مرحوم علامه مصباح اشاره کرد. وی علامه مصباح را مصداق بارز علمای عامل و با اخلاص دانست که همواره وظیفه الهی خود را بر هر چیزی مقدم می‌دانست

 

آیت‌الله غلامرضا فیاضی در بخشی از سخنان خود تأکید کرد: "علامه مصباح یزدی نه تنها به دلیل دانش وسیع و نگاه عمیق فلسفی بلکه به دلیل اخلاق عملی و تقوای کم‌نظیرش مورد احترام بود. او به طور ویژه بر ضرورت اخلاق و اخلاص در عمل تأکید داشت و از جمله کسانی بود که همواره در پی رضایت الهی بود.

 وی افزود: "آیت‌الله مصباح همواره به ما می‌آموخت که در هر شرایطی باید به اصول دین و ارزش‌های اسلامی وفادار بود و هیچ‌گاه نباید تحت تأثیر جریان‌های مادی‌گرایانه غرب قرار گرفت."

 

آیت‌الله فیاضی در ادامه سخنانش با اشاره به جایگاه ویژه علامه مصباح در بین شاگردانش گفت: "یکی از ویژگی‌های بارز علامه مصباح، تلاش برای تربیت شاگردانی بود که خود نیز از تفکر نقاد و خلاق برخوردار باشند. او همیشه به ما می‌آموخت که تنها با حفظ استقلال فکری و تحلیل انتقادی می‌توان در برابر جریان‌های وارداتی و تقلیدی ایستادگی کرد.

 وی تصریح کرد: "علامه مصباح همواره برای پرورش روحیه علمی و دینی در میان طلاب و دانشجویان تلاش می‌کرد و بر این باور بود که علم و دین باید به عنوان دو ستون مکمل در خدمت یکدیگر باشند تا جامعه بتواند به پیشرفت و سعادت واقعی دست یابد."

 

پس از آن، حمید پرهیزکاری، مسئول دبیرخانه ستاد راهبری علوم انسانی اسلامی حوزه علمیه، گزارشی از دستاوردها و فعالیت‌های این ستاد ارائه کرد و به نقش نهادها و دانشگاه‌ها در پیگیری اهداف این حوزه و تلاش برای تشکیل جبهه واحد در مسیر علوم انسانی اسلامی اشاره نمود.

پرهیزکاری گفت: تشکیل جبهه واحد در علوم انسانی اسلامی یکی از اولویت‌های اصلی ماست که به لطف حضور مؤسسات علمی و دانشگاهی مختلف در حال شکل‌گیری است. این تلاش‌ها برای هماهنگی و هم‌افزایی نهادهای علمی و ترویج مبانی اسلامی در حوزه‌های دانشگاهی ادامه دارد.

 وی در ادامه اشاره کرد: با همکاری و همفکری مراکز علمی، توانسته‌ایم برنامه‌ها و اسناد جامعی برای تقویت مبانی علوم انسانی اسلامی تدوین کنیم و این اقدامات نقشی مهم در تحقق اهداف بلند مدت این حوزه دارد.

حمید پرهیزکاری همچنین با اشاره به برنامه‌های آینده ستاد راهبری علوم انسانی اسلامی، گفت: "در حال حاضر، تلاش‌های گسترده‌ای برای تعامل و ارتباط میان نهادهای علمی و دانشگاهی با هدف تقویت و گسترش علوم انسانی اسلامی در حال انجام است. ما به دنبال آن هستیم که با استفاده از ظرفیت‌های موجود، طرح‌های پژوهشی مشترکی را بین دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه به اجرا بگذاریم تا بتوانیم در این مسیر گام‌های مؤثری برداریم." وی در پایان اظهار داشت: "مشارکت همه‌جانبه اساتید و پژوهشگران در این فرآیند، کلید موفقیت و پایداری این حرکت علمی و فکری خواهد بود.

 

سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علی مصباح: از بخش‌های مهم این همایش، سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علی مصباح بود که ضمن بیان یاد و خاطره پدر بزرگوارشان، به تأثیر علامه مصباح در تقویت مبانی نظری انقلاب اسلامی و تلاش‌های او در راستای تدوین و گسترش علوم انسانی اسلامی پرداخت. دکتر علی مصباح با تأکید بر نقش برجسته وحی در دستیابی به معرفت الهی و اسلامی، خاطرنشان کرد که نگاه تمدنی علامه مصباح با هدف گسترش فرهنگ اسلامی و مقابله با تمدن‌های مادی‌گرایانه غربی شکل گرفته بود.

فرزند مرحوم علامه مصباح یزدی و عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، در سخنرانی خود بیان داشت: "مرحوم پدرم، علامه مصباح یزدی، با شجاعت و صلابت در برابر جریان‌های فکری مغایر با اسلام ایستادگی می‌کرد و برای تبیین و تحقق علوم انسانی اسلامی از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کرد. او معتقد بود که تنها با تکیه بر منابع وحیانی و استفاده از عقلانیت اسلامی می‌توان تمدنی نوین بنا کرد.

 وی در ادامه خاطرنشان کرد: "مکتب فکری علامه مصباح، گامی اساسی در مسیر اسلامی‌سازی علوم انسانی بود که امروز نیز مسیر آن با قوت ادامه دارد و جوانان و پژوهشگران باید با تعهد و جدیت این مسیر را دنبال کنند."

دکتر علی مصباح در ادامه سخنرانی خود گفت: "علامه مصباح یزدی به عنوان یکی از معماران فکری انقلاب اسلامی، با درک عمیق از نیازهای علمی و فکری جامعه، به تبیین نقش حیاتی وحی و عقل در علوم انسانی پرداخت. او معتقد بود که بدون استفاده از منابع الهی و آموزه‌های قرآن، نمی‌توان به درک کامل و جامعی از مسائل انسانی دست یافت.

 وی با تأکید بر اینکه پدرشان همیشه نگاهی تمدنی به علوم انسانی داشت، افزود: تلاش برای تحقق تمدن نوین اسلامی تنها در سایه بهره‌گیری از علوم انسانی اسلامی امکان‌پذیر است و این رسالت به عهده پژوهشگران و اندیشمندان نسل‌های آینده است.

 

پایان برنامه و نشست تخصصی: پس از سخنرانی‌های صبحگاهی و اقامه نماز، نشست تخصصی با عنوان "آینده‌پژوهی و فناوری با رویکرد تمدنی" برگزار شد که به بررسی کارکرد هوش مصنوعی در توسعه علوم انسانی اسلامی پرداخت​.

این همایش گامی مؤثر در زنده نگه‌داشتن یاد و میراث علمی و فکری علامه آیت‌الله مصباح یزدی و تأکید بر اهمیت علوم انسانی اسلامی در توسعه تمدن نوین اسلامی بود.