​​​1.لطفا ارزیابی از نقش و جایگاه تولید دانش‌بنیان در صنعت کشور داشته باشید؟

وقتی صحبت از نقش و جایگاه تولید دانش بنیان می‌کنید، در دو بخش می‌توان درباره آن فکر کرد: آنچه هست و آنچه باید و می تواند باشد.

در بخش آنچه هست: زیست‌بوم (اکوسیستم) دانش‌بنیان و نوآوری در کشور شکل گرفته؛ یعنی پارک‌های علم و فناوری، مراکز نوآوری، مراکز رشد، شتاب‌دهنده‌ها‌، خانه‌های خلاق، سرمایه‌گذارهای خطرپذیر و ... ایجاد شده‌اند. هزاران شرکت دانش‌بنیان در حال فعالیت هستند، همین شرکت‌های دانش‌بنیان توانسته‌اند علاوه بر رفع برخی نیازهای مهم کشور، صادرات قابل توجهی هم داشته باشند، شکل گرفتن این زیست بوم، تقریباً دو دهه زمان برده است.

اما در سطح کلان، هنوز سهم این شرکت‌ها از تولید ناخالص داخلی ما قابل توجه نیست، سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی ما حدود 2 یا 3 درصد است که فاصله زیادی با چشم‌انداز تعیین شده برای افق 1404 دارد.

در انتشارات علمی، رتبه زیر 20 جهان را داریم اما در نوآوری (علیرغم بهبود سریع آن در سال‌های اخیر) هنوز رتبه حدود 60 و در فناوری رتبه حدود 75 داریم، تاثیرگذاری زیست‌بوم دانش‌بنیان بر بخش سنتی تولید کم بوده است، شرکت‌های بزرگ و صنایع بزرگ ما دانش‌بنیان نشده‌اند، مشکلات ما در صنعت خودرو، نمونه بارز این موضوع است، بهره‌وری آب و خاک در کشاورزی ما پایین است و ارزش افزوده‌ای که روی منابع طبیعی مثل نفت و معادن ایجاد می‌کنیم، در سطح مطلوب نیست.

مجموع این‌ها نشان می‌دهد که پیشرفت‌های خوبی در حوزه تولید دانش‌بنیان داشته‌ایم اما نیازها و ضرورت‌های کشور، خیلی بیش از این‌ها است.

2.نقش دانشگاه‌ها در تحقق تولید دانش‌بنیان را بیان بفرمایید
خیلی خوب است که شما از لفظ "تولید دانش‌بنیان" استفاده می‌کنید، بعد از نام‌گذاری سال جاری، دیدم که بعضی‌ها شعار سال را به "شرکت‌های دانش‌بنیان" تقلیل می‌دهند و بعد هم نتیجه می‌گیرند که ما نقشی در تحقق شعار سال نداریم و وظیفه دیگران است که در این زمینه کار کنند، اما باید توجه کنیم که شرکت‌های دانش بنیان، یکی از مؤلفه‌های تولید دانش‌بنیان هستند، رهبر معظم انقلاب، در سخنرانی نوروزی تأکید داشتند که تنها راه رسیدن به رشد اقتصادی، حرکت به سمت "اقتصاد دانش‌بنیان" است و توضیح دادند که منظور از اقتصاد دانش‌بنیان، نگاه علمی و فناورانه به تولید در همه عرصه‌ها است که نتیجه آن، کاهش هزینه‌های تولید، افزایش بهره‌وری، ارتقای کیفیت محصولات، رقابت‌پذیر شدن تولیدات در بازارهای جهانی و کاهش قیمت تمام‌شده محصولات در داخل خواهد بود.

با این نگاه به تولید دانش بنیان، نقش دانشگاه ها در تحقق آن خیلی گسترده خواهد بود؛ یکی از نقش‌های دانشگاه، تربیت نیروهای متخصصی است که بتوانند شرکت‌های دانش بنیان را تاسیس و اداره کنند، البته نقدهای جدی به مهارت و انگیزه دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها وارد است؛ اما به هر حال، نیروهای فعال در شرکت‌های دانش‌بنیان، خروجی همین دانشگاه‌ها هستند.

نقش دوم دانشگاه‌ها کمک به حل مسائل صنایع کشور و کمک به تحقق تولید دانش‌بنیان است؛ این کمک هم می‌تواند در زمینه بهبود حکمرانی در حوزه تولید دانش‌بنیان باشد و هم می‌تواند کمک به حل مسائل شرکت‌های تولیدی باشد، این نقش در دانشگاه‌های ما معمولاً با عنوان ارتباط با صنعت معرفی می‌شود اما گسترده‌تر از این‌ها است، دانشگاه می‌تواند زمینه‌ساز و محل تعامل بین نهادهای دولتی و کارآفرینان هم باشد.

نقش سوم دانشگاه‌ها، توسعه و عرضه فناوری‌هایی است که بتوانند مبنای تولید محصولات دانش‌بنیان باشند؛ یعنی دانشگاه‌ها بتوانند زمینه انجام پژوهش‌هایی را فراهم کنند که خروجی آن فناوری یا محصولات جدید باشد، وقتی این فناوری یا محصول جدید تولید شد، ممکن است در بازار فناوری عرضه شود تا دیگران آنرا تجاری‌سازی کنند یا این که خود دانشگاهیان، یک شرکت تأسیس کنند و محصول خود را به بازار عرضه کنند.

چند سالی است که به نقش‌های دوم و سوم در دانشگاه‌ها توجه بیشتری می‌شود اما هنوز در حد انتظار نیست.

3.اشاره‌ای به سابقه و جایگاه مرکز رشد دانشگاه قم در اشتغال‌آفرینی و تولید فناورانه در استان داشته باشید
مرکز رشد دانشگاه قم قدیمی‌ترین مرکز رشد استان قم است و بیش از 15 سال است که فعالیت می‌کند، در وضعیت فعلی، حدود 50 واحد فناور عضو مرکز رشد هستند.

مرکز رشد دانشگاه قم یکی از مراکز رشد خوب در سطح کشور است که تا کنون بیش از 80 شرکت رشد یافته خروجی داشته است.

4.ظرفیت دانشگاه قم در کمک به دانش‌بنیان شدن صنعت استان و کشور چه مقدار است؟

یکی از وظایف دانشگاه، کمک به حل مسائل صنعت کشور و دانش‌بنیان شدن آن است، بنابراین یکی از ظرفیت‌ها بخشی از توان پژوهشی دانشگاه است که می‌تواند در خدمت نیازهای صنعت استان و کشور قرار گیرد؛ این توان پژوهشی هم مربوط به اعضای هیئت علمی و هم مربوط به دانشجویان تحصیلات تکمیلی است، خوشبختانه عملکرد دانشگاه قم در حوزه ارتباط با صنعت در سال‌های اخیر، رشد چشمگیری داشته است.

بخش دیگری از توان پژوهشی دانشگاه می‌تواند به سمت تولید فناوری و محصولات دانش‌بنیان هدایت شود، کمیته فناوری دانشگاه از سال گذشته فعال شده و یکی از کارکردهای آن، حمایت از پژوهش‌هایی است که با هدف تولید فناوری و محصولات جدید اجرا می‌شوند.

ساختمان جدید مرکز رشد هم به زودی تکمیل و افتتاح می‌شود. در این محل جدید، هم فضای اشتراکی وجود دارد که می‌تواند به عنوان مرکز نوآوری عمل کند و هم فضای تفکیک شده دارد که محل استقرار واحدهای فناور خواهد بود.