به گزارش روابط عمومی دانشگاه و به نقل از ایکنا، ۲۷ رجب، سالروز مبعث رسول گرامی اسلام(ص) دو سال است که به پیشنهاد عتبه امام حسین(ع) به نام روز جهانی قرآن نامگذاری شده است. فعالیت کمپین بزرگ اعلام روز جهانی قرآن همزمان با مبعث پیامبر(ص) در ۲۷ رجب سال ۱۴۴۱ از سوی دارالقرآن این آستان آغاز شد. بدون شک، معرفی قرآن کریم در سطح جهانی و دعوت از جهانیان برای ارتباط با این کتاب آسمانی لازمه‌ها و مقدماتی دارد که مسلمانان باید به آن‌ها اهتمام بورزند. متن زیر گفت‌وگوی ایکنا خوزستان با یکی از محققان و استادان ترجمه متون اسلامی درباره لازمه‌های معرفی روزی به نام روز جهانی قرآن کریم است.

دکتر محمدرضا فخر روحانی، استاد زبان‌شناسی دانشگاه قم در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان گفت: یکی از متونی که از قدیم و حتی قبل از اسلام ترجمه می‌شدند و ترجمه‌پذیر بودند متون مقدس هستند، چون هر دینی داعیه‌دار هدایت مردم است و به نوعی به این موضوع قائل است که کتاب دینی‌‌اش یک کتاب فراگیر و جهان شمول است، حرکت‌ها و نحله‌های ترجمه به نوعی نگاهی به کتاب‌های دینی دارند.

وی اظهار کرد: در جهان اسلام و غیر آن معمولاً کتاب‌های دینی حیثیت دیگری دارند و نسبت به متون ادبی، معمولاً جدی‌تر هستند. افرادی که به ترجمه متون دینی می‌پردازند اولاً افراد تازه کاری نیستند، ثانیاً تجربه‌های زیادی در زمینه مطالعه و تدریس و ترجمه متون دینی دارند.

دکتر فخر روحانی با اشاره به نامگذاری روز عید مبعث رسول گرامی اسلام(ص) به روز جهانی قرآن کریم از طرف عتبه حسینی گفت: معرفی روزی به نام روز جهانی قرآن کریم لوازمی دارد. اگر برای قرآن کریم، روز جهانی در نظر بگیریم، پس مخاطب آن هم جهانی است. یک پدیده نمی‌تواند جهانی باشد، مگر اینکه بخواهد مخاطب جهانی داشته باشد.

این استاد دانشگاه با اشاره به ترجمه‌هایی که از قرآن کریم ارائه می‌شود، گفت: ترجمه‌های ارائه شده از قرآن باید ترجمه‌های چند لایه باشد، یعنی باید قرآن کریم برای مخاطبان مختلف به صورت‌های مختلف ترجمه شود. طبیعتاً همه کسانی که به سراغ قرآن کریم می‌آیند مسلمان نیستند. ملاقات‌هایی با افرادی از ادیان و فرهنگ‌های مختلف داشته‌ام که می‌گفتند دست کم یک یا دو بار قرآن کریم را از اول تا آخر مطالعه کرده‌اند، وقتی از آنها می‌پرسیدم قرآن را چگونه یافتید، همه آن‌ها می‌گفتند کتاب خیلی عمیقی است و اظهار می‌کردند با اینکه عربی نمی‌دانیم، آن مقداری که از ترجمه متوجه شدیم این است که ترجمه قرآن باید خیلی دقیق‌تر از این انجام شود، یعنی افرادی که قرآن را ترجمه می‌کنند باید خیلی دقیق‌تر ترجمه کنند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه ادامه داد: در قرآن کریم یک سلسله کلید واژه‌ها وجود دارد که مختص قرآن کریم است، مثل معاد، اسما و صفات الهی و غیره. تجربه نشان داده است اساساً کتب مقدس و کتاب‌های دینی را پیروان ادیان بهتر می‌توانند ترجمه کنند، چون به آن اعتقاد دارند؛ اینجا نقش اعتقاد خیلی مهم است.

دکتر فخر روحانی افزود: معتقدم وقتی کسی به یک متن دینی معتقد باشد چه در گزینش واژگان و چه انتخاب ساخت‌ها و ترکیب‌های دستوری، یعنی جمله بندی‌ها نسبت به کسی که اعتقادی به آن ندارد، بهتر عمل می‌کند.

وی با اشاره به مقاله‌ای که توسط یکی از استادان مسلمان هندی درباره ترجمه قرآن کریم چاپ شده بود، گفت: نویسنده این مقاله تصریح می‌کند اساساً روندی که در غرب برای ترجمه قرآن کریم وجود داشت، یک روند تخریبی بود، یعنی این روند برای انعکاس دادن محتوای قرآن نبود. ایشان شواهد مختلفی می‌آورد که مستشرقان اولیه که قرآن را ترجمه کردند نمی‌خواستند به قرآن خدمت کنند، بلکه در جهت تخریب، آن را ترجمه کردند و استدلال می‌کند در فلان دوره، افرادی بودند که می‌توانستند قرآن را خوب ترجمه کنند، اما محافل علمی آنها تعمداً ترجمه‌های ضعیف از قرآن را به عنوان ترجمه برتر مطرح کردند.

این استاد زبانشناس به بیان نمونه‌ای از ترجمه‌های نامناسب به زبان انگلیسی از قرآن پرداخت و گفت: در حدود سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ میلادی یک یهودی عراقی، به صرف اینکه عرب زبان بود قرآن کریم را به انگلیسی ترجمه کرد. دقت کنید که او یهودی بود. مهمترین اشکالی که در این ترجمه وجود داشت این است که او ترتیب سوره‌ها را در ترجمه‌اش تغییر داد و در سوره‌ها نیز دست برد و ترتیب آیات را تغییر داد و در مقدمه نوشت به این نتیجه رسیدم قرآنی که در دست مسلمان‌ها است، نسخه اصلی نیست و من بر اساس اجتهادی که کردم آن را به این صورت ترجمه کردم. سوال بنده این است که شما آقای یهودی غیر مسلمان به چه شناخت عمیقی از قرآن رسیده بودید که از زمان رسول الله(ص) تاکنون، این تئوری به ذهن این همه دانشمند و مفسر و محقق مسلمان نرسید؟ این ترجمه سال‌های سال از سوی انتشارات پنگوئن انگلستان منتشر شد.

دکتر فخر روحانی با اشاره به دیگر ترجمه‌های انگلیسی از قرآن کریم، گفت: اصل اساسی در ترجمه قرآن، اعتقاد داشتن به قرآن است، یعنی اینکه به وحیانیت قرآن اعتقاد داشته باشیم. بسیاری از مستشرقان، قرآن را به عنوان متنی که پیامبر(ص) آن را ساخته‌اند، معرفی کردند. ما دقیقاً در همین نقطه با آنها زاویه پیدا می‌کنیم. پیغمبر اکرم(ص) یک واو به قرآن اضافه یا کم نکردند و اجازه نداشتند حتی یک اعراب را تغییر دهند، برای اینکه پیامبر اکرم(ص) امین وحی بودند. یکی از ویژگی‌های پیامبر اکرم(ص) امانتداری محض ایشان بود. وقتی به این موضوع توجه کنید که بزرگترین ویژگی پیغمبر اکرم(ص) امانت داری ایشان بود در ترجمه قرآن کریم هم باید به این امانت داری توجه کرد.

این محقق در ادامه گفت: نکته دیگر این است که در قرآن کریم آیات مختلفی داریم که نمی‌توانیم آنها را بفهمیم، مگر اینکه بدانیم ناظر به چه موقعیت‌هایی بودند. بسیاری از آیات قرآن کریم در شأن امیرالمؤمنین(ع) نازل شده است و این موضوع را در خطبه غدیر پیغمبر اکرم(ص) و زیارت غدیریه پیدا می‌کنیم که چه آیاتی در شأن امیرالمؤمنین(ع) نازل شده است. تصور کنید شخصی، اولا اعتقاد به وحیانیت قرآن نداشته باشد، ثانیاً اعتقادی به روایات و تفسیر و ترجمه قرآن بر اساس آنها نداشته باشد چه ترجمه‌ای ارائه می‌دهد؟ ما باید ترجمه مبتنی بر احادیث، از قرآن کریم به دنیا ارائه دهیم، غیر از این تفسیر به رأی است.

وی با بیان اینکه باید قرآن را برای سطوح مختلف فهم افراد ترجمه کنیم، گفت: برای یک کودکان به یک نحو و برای نوجوانان یک نحو دیگر ترجمه کنیم‌ یا گزینشی از قرآن را ترجمه کنیم. ما در کل قرآن، تصویر توحید را می‌بینیم یعنی آیات قرآن با هم تعارض ندارند و مکمل هم هستند. برخی از سوره‌هایی را که می‌شود برای کودک و نوجوان به زبان ساده ترجمه کرد، ترجمه کنیم و بعد ترجمه‌هایی که از عربی به فارسی و زبانهای دیگر منتشر می‌شود ملاک کار قرار دهیم.

این استاد دانشگاه گفت: پیشنهاد آخر این است که شیعه باید کاری شبیه مفردات راغب اصفهانی یا قاموس قرآن قرشی برای توضیح کلید واژه‌های قران به زبان‌های مختلف، ارائه بدهد. هر تفکر و مکتب فکری که بخواهد یک نظام اندیشه‌ای ارائه بدهد، یک الفبا و کلید واژه‌ها دارد. الفبا و کلید واژه‌های قرآن کریم باید با تبیین معصوم به دنیا عرضه شود، تا بتوانیم به نظام هماهنگ، شفاف و درستی از تعالیم قرآنی برسیم.

دکتر فخر روحانی با تصریح به اینکه، ترجمه و تفسیر قرآن بر اساس سخنان غیر معصوم تنها تصورات افراد را نشان می‌دهد،گفت: تفسیر غیر معصومانه از قرآن کریم، هم نفهمیدن قرآن است و هم نفهمیدن تعالیم سایر انبیا است، آن‌گونه که در متن قرآن کریم آمده است، خداوند به بشریت تفضل کرد که قرآن کریم را نازل فرمود. پیروان سایر ادیان، بهترین تفکرات پیغمبران خود را فقط در قرآن و روایاتی که از ائمه اطهار(ع) رسیده است، می‌توانند پیدا کنند. برای شناخت قرآن راهی جز این نداریم که به در خانه معصوم برویم.