هیچ‌کس در علم بی طرف نیست
عضو هیئت علمی آکادمی اسلامی آلمان گفت: هیچ‌کس در علم بی‌طرف نیست و خنثی بودن علناً وجود ندارد، حتی اگر در مطالعات شیعی غربی‌ها و مستشرقین نظرات خود را بیان کنند بازهم بی‌طرف بودن معنایی ندارد.
به گزارش واحد خبر روابط عمومی دانشگاه قم، دکتر مجتبی بیدقی در نشست شیعه شناسی در دانشگاه‌های مغرب زمین به بیان سیر تطور و روش‌شناسی شیعه پژوهی مستشرقان پرداخته و عنوان کرد: شیعه‌پژوهی امروز کم‌کم به مرزهایی نزدیک می‌شود که خطراتی به وجود خواهد آورد و این باید در حوزه‌های شیعی ایران و خارج از ایران مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: مطالعات شیعه به‌تازگی جان تازه‌ای گرفته‌اند و اگر توجه کنید در دنیای غرب به مطالعات شیعه و اسلامی خیلی توجه می‌شود، اولین کسانی که درباره اسلام تحقیق را شروع کردند مسیحیان بودند اما تا سال‌ها به‌عنوان یک گروه و فرقه بدعت‌آمیز به شیعه نگاه می‌شد و مسلمان‌های اسماعیلی خیلی تلاش کردند که این نگرش را از بین ببرند.
عضو هیئت علمی آکادمی اسلامی آلمان اضافه کرد: ادوارد براون در تاریخ ادبیات ایران گفته است که ما هنوز هیچ اثر جامع و معتبری در شیعه نداریم، همچنین عبدالجواد فلاطوری می‌گوید که از هر ۱۰۰ مقاله‌ای که در مورد اسلام چاپ می‌شود فقط ۲ مقاله درمورد شیعه است که آن دو هم درمورد فرقه اسماعیلیه است.
دکتر بیدقی بیان کرد: چهار دوره در سیر تطور مطالعات شیعی وجود دارد که در دوره اول بنا بر گزارشاتی که تا قرن هجده داریم عمدتاً سفرنامه‌نویسی است که با نگاه خود برتربینی و برداشت شخصی مستشرقان از مراسمات مذهبی اسلام و مناسک همراه است، در دوره دوم از قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ وارد مرحله‌ی دیگری در شیعه پژوهی می‌شویم که کم‌کم از بعد مناسکی خارج می‌شود، این مطالعات توسط سفیران انجام می‌گرفت و باید توسط آن‌ها گزارش‌نویسی می‌شد؛ یعنی درواقع مطالعه شیعه براساس مشاهده تبدیل شده به مطالعات شیعه براساس مطالعه.
وی ادامه داد: در دوره سوم اتفاقات مهمی می‌افتد که نگاه آکادمیک در مطالعات شیعه از بین رفته و از نگاه غیرحرفه‌ای به نگاه علمی می‌رسد اما یک اشکال بزرگ در این دوره وجود دارد و آن این است که شیعه پژوهی در سایه مطالعات سنی صورت می‌گیرد، یعنی عمده مطالعات و تمرکز آن‌ها این است که از دریچه اهل سنت شیعه را می‌بینند.
دکتر بیدقی گفت: در دوره چهارم خیلی فنی‌تر و حرفه‌ای‌تر به شیعه نگاه می‌شود و شیعه پژوهی با تمرکز و اختصاص به منابع شیعه انجام می‌شود که خیلی متفاوت‌تر از دوره‌های قبل است اما آن‌چه خطر آفرین است این است که آن‌قدر این نگاه دست‌اول و شیوا است که گاهی محققین خود ما نیازمند مطالعات غرب می‌شوند و چه‌بسا محققین ما در آینده نزدیک اثر بسیار کمی در بحث مطالعات شیعی داشته باشند و مجبور شوند که از مطالعات مستشرقین استفاده کنند.
عضو هیئت علمی آکادمی اسلامی آلمان توضیح داد: چند روش در کار مستشریقین وجود دارد؛ در علوم انسانی مخصوصاً بعد از قرن ۱۸، روش‌هایی در نقادی کتب مقدس و تحقیقات تاریخی، ابزارهای سنجش و مقایسه و عقل‌گرایی به‌کارگرفته‌شده است رویکردهای مستشرقین در شیعه پژوهی هم اعم است از اصالت گرایی، پدیدارشناسی و کارکردگرایی.
دکتر بیدقی تشریح کرد: هیچ‌کس در علم بی‌طرف نیست و خنثی بودن علناً وجود ندارد. حتی اگر در مطالعات شیعی غربی‌ها و مستشرقین نظرات خود را بیان کنند بازهم بی‌طرف بودن معنایی ندارد. یکی از رویکردهای مستشرقین که بسیار قدیمی شده رویکرد اصالت‌گرایی است؛ یعنی وقتی شباهتی دیده شود به‌اشتباه تصور می‌شود که تقلید شده و آن شباهت به‌معنای گرته‌برداری می‌شود.