کاهش شکست و هزینههای یک پروژه، با بلوغ تکنولوژی در سطوح آمادگی فناوری
مدرس آینده پژوهی دانشگاه ایوان کی گفت: با بلوغ تکنولوژی و پیشرفت آن تا سطوح ششم و هفتم شاخص TRL موجب میشود تا امکان شکست و طولانی شدن یک پروژه کاهش یابد و میزان هزینههای آن پروژه نیز به حداقل برسد.
به گزارش واحد خبر روابط عمومی دانشگاه قم دکتر قاسم فولادی در سومین جلسه ارتقای علوم انسانی در دانشگاه قم با اشاره به تاریخچه شاخص TRL عنوان کرد: دکتر حسین تاش که رئیس وقت مؤسسه آموزشی تحقیقاتی صنایع دفاعی بود مطلبی را تحت عنوان سطح بندی پروژههای تحقیقات دفاعی عنوان کرد که برای این امر باید شاخصی ارائه میشد، در طی تحقیقات برای دستیابی به این شاخص با موضوع سطوح آمادگی فناوری TRL برخورد کردیم که کلیات آن در حدود یک صفحه نوشتهشده بود.
وی ادامه داد: پساز دستیابی به این شاخص پیگیریهای لازم در خصوص اسناد و مدارک آن انجام شد و با توجه به اسناد و مدارک موجود این مسئله روشن شد که TRL شاخص جالبی برای توسعه تکنولوژی و مدیریت توسعه تکنولوژی است.
دکتر فولادی افزود: با بررسیهای لازم این طرح بسط و گسترش پیدا کرد بهگونهای که در سراسر کشور حتی در بخشهای غیردفاعی نیز در زمینه توسعه تکنولوژی مورد استفاده سایر قسمتها قرار گرفت.
توسعه محصول و توسعه فناوری دو مورد مجزا و متفاوت
مدرس آینده پژوهی دانشگاه ایوان کی بیان کرد: توسعه محصول فرایندی است که در آن مشتری پیدا میشود با توجه به فناوریهای موجود نیاز برآورده شده و محصول به دست مشتری میرسد درواقع در این بحث فناوری وجود دارد و پس از آن بحث از توسعه به میان میآید.
وی اضافه کرد: اما در بحث توسعه فناوری یک ایده فناورانه مطرح میشود که کاملاً بنیادی است، این ایده کمکم رشد پیدا میکند تا به فناوری تبدیل شود و در اصطلاح میتوان گفت ایده به بلوغ میرسد و میتوان از آن در یک سامانه، سیستم و یا محصول استفاده کرد.
دکتر فولادی ادامه داد: یکی از مباحثی که ناسا آن را مطرح میکند این است که در هر بخش هنگامی که حرف از توسعه محصول به میان میآید مسئله مهم این است که فناوریهای آن محصول در دسترس و محصول به بلوغ کامل رسیده باشد چراکه اگر بالغ نشود پروژهها با ریسک بالایی مواجه خواهد شد.
مدرس آینده پژوهی دانشگاه ایوان کی افزود: در ادبیات ناسا که شاخص TRL مخصوص این سازمان است استعارهای برای توسعه محصول مطرح میشود تحت عنوان برنامه پرواز، برنامه پرواز مانند خلبانی است که یک برنامه به وی میدهند و برای او مشخص میکنند که در یک زمان مشخص با مهمات خاص به یک نقطه مشخص پرواز و آن نقطه را بمباران کند و بازگردد درواقع در اینجا چیزی تولید نمیشود همهچیز آماده است فقط خلبان باید کار خود را انجام دهد اما اگر در این بین اعلام کنند هواپیما دچار نقص فنی شدهاست و باید یا با ورود تکنولوژی توسعه آن را تعمیر کرد و یا با یک جنگنده دیگر تعویض شود، هیچگاه توسعه تکنولوژی انجام نخواهد شد.
وی اضافه کرد: مشکلی که از سالهای گذشته در وزارت دفاع وجود دارد این است که از زمانیکه وزارت سپاه و وزارت جنگ ادغام شدند و وزارت دفاع فعلی را تشکیل دادند با ورود پروژههای تحقیقاتی به وزارت دفاع تمام پروژهها تألیف میشد اما فناوری پروژهها برای بهرهبرداری از آن آماده نبود و در اصطلاح رایج پروژهها از جنس پروژههای برنامه پرواز نبودند درحالیکه این پروژهها باید بهسرعت به جواب میرسیدند تا درنهایت بتوانند به محصول برسند اما دراینمیان با مشکل نبود فناوری روبرو میشدند.
دکتر فولادی گفت:در این زمینه بررسی در خصوص پروژههای دفاعی که تکنولوژیهای آن در دسترس نبودند انجام شد و نتیجه این بود که بین هشت تا پانزده سال طول میکشید تا این پروژه به جواب برسد درحالیکه محصولات باید بسیار سریعتر از زمان گفتهشده به دست متقاضیان میرسید.
یک تکنولوژی برای بلوغ باید ۹ سطح را طی کند
مدرس آینده پژوهی دانشگاه ایوان کی ادامه داد: تکنولوژی برای استفاده در سامانه دفاعی باید ۹ مرحله طی کند تا به بلوغ برسد این سطوح آمادگی فناوری یا TRL عبارت است از سطح نخست تحقیقات بنیادی، سطح دوم بررسی اصول پیدا شده در تحقیقات سطح اول و کاربردهای آن، سطح سوم نشاندادن این کاربردها که امروزه توسط شبیهسازی در محیط رایانه انجام میشود، سطح چهارم مطالعات امکانسنجی فناوری، سطح پنجم نشاندادن فیزیکی در آزمایشگاه با چیدن قطعات کنار هم که فضای واقعی تکنولوژی را ایجاد میکند البته در این سطح دو مورد قابل ذکر است نخست اینکه بازهم مواد قطعات مواد اصلی محصول نیستند و دوم اینکه نام پژوهش توسعه در این مرحله به توسعه تکنولوژی تغییر مییابد، سطح ششم اگر تکنولوژی به TRL ششم برسد به تست محیط واقعی میرود زمانیکه تکنولوژی به این سطح برسد میتوان ادعا کرد که این تکنولوژی بالغ شدهاست و در محیط عملیاتی نیز میتواند مورداستفاده قرار گیرد، سطح هفتم میدان تست واقعی و سطح هشتم و نهم انجام عملیات، مانور و آزمایش در جنگ واقعی با تکنولوژی است.
کاربرد TRL در کاهش ریسک و هزینه یک پروژه
وی اضافه کرد: در یک پروژهای که توسعه محصول ارائه میدهد اگر تکنولوژی در سطح پایینتر باشد ریسک پروژه توسعه محصول بالاتر میرود یعنی امکان شکست، امکان پرهزینه شدن و طولانی شدن پروژه بهشدت بالا خواهد رفت و چنانچه تکنولوژی به سطوح بالاتر TRL برسد ریسک پروژه نیز در توسعه محصول کاهش مییابد.
دکتر فولادی ادامه داد: TRL طبقهبندی در نیروهای مسلح نیز انجام داده است بدین شرح که دانشگاهها تا سطح سوم یا چهارم میتوانند اقدام کنند چراکه وظیفه دانشگاه توسعه دانش و امکانپذیری دانش است و سطوح پنجم تا نهم به محیطهایی تحت عنوان مراکز توسعه تکنولوژی در بخش دفاعی ارجاع داده میشود که در آنجا اقدامات لازم در خصوص این سطوح انجام میشود.
مدرس آینده پژوهی دانشگاه ایوان کی گفت: در خصوص ارتباط TRL با هزینه نیز باید اشاره کرد هرچه سطوح فناوری یک پروژه تحقیقاتی پایین باشد هزینه بهشدت افزایش پیدا میکند اما اگر TRL در سطوح هفتم، هشتم و نهم قرار گیرد هزینهها بسیار پایینتر میآید این امر نشان میدهد که چرا پروژههای کشور گاهاً بسیار پرهزینه میشود، بنابراین طبق بررسیهای انجامشده در پروژههای ایران علت شکست بیشتر آنها قرار گرفتن در سطوح پایین TRL بود که نتیجه آن هزینههای بسیاری است که برای جبران عدم آگاهی در این زمینه پرداخت شدهاست.
وی اضافه کرد: بهطور مثال در خصوص بلوغ تکنولوژی در ایران میتوان به تکنولوژی موشک بالستیک اشاره کرد که به بلوغ تکنولوژی رسیده است به طوریکه پرتاب این موشک نقطه زن از صد کیلومتر به دوهزار کیلومتر افزایش یافته است و این توانمندی در مجموعه وجود دارد که به پنج هزار کیلومتر نیز برسد، بنابراین در اکثر مواردی که در آن پیشرفت وجود ندارد حاصل عدم وجود تکنولوژی است.
میتوان TRL را بر اساس محیط تکنولوژی دسته بندی کرد
دکتر فولادی بیان کرد: میتوان TRL را براساس محیطی که تکنولوژی ظاهر میشود، نشان داد که این امر طبق سطوح ۹ گانه ابتدا روی کاغذ، سپس روی میز، بعد از آن محیط شبیهسازی، سپس محیط کنترلشده آزمایشگاهی، پساز آن محیط شبه عملیاتی، سپس محیط عملیاتی، بعد محیط تست و در پایان در مأموریت عملیاتی اتفاق میافتد.
مدرس آینده پژوهی دانشگاه ایوان کی افزود: در محیطهای نامبرده در سطح اول و دوم نمونهی واقعی وجود ندارد اما از TRL سوم به بعد نمونه آزمایشگاهی به وجود میآید و تا مرحله آخر که به نمونه اصلی برسد.
استفاده از شاخص TRL در علوم اجتماعی
وی ادامه داد: پیادهسازی این ایده در علوم اجتماعی جای بحث بسیار دارد که باید بررسی شود، زیرا در بحث علوم اجتماعی چالشهای بسیار زیادی وجود دارد ازجمله مسئله آیندهپژوهی که امروزه بهطور کامل از مبانی سکولار پیروی میکند درصورتیکه باید براساس آموزههای قرآنی باشد.
دکتر فولادی در پایان تصریح مرد: لازم به ذکر است که اشاره شود تا کنون در بحث نظامی و بحث واکسن از این شاخص استفادهشده است بنابراین درخصوص علوم اجتماعی نیز میتوان از TRL الهام گرفت و سطوحی را برای آن تعیین کرد.