در مصاحبه با مدیر مرکز رشد دانشگاه قم مطرح شد:
مرکز رشد دانشگاه قم، اولین حامی فناوری در استان/ ۷۱ شرکت رشد یافته در مرکز رشد
-لطفا مرکز رشد دانشکاه قم را معرفی کنید.
مرکز رشد دانشگاه قم، به عنوان اولین نهاد حامی فناوری در استان قم و دوازدهمین مرکز رشد در کشور با پیگیریهای استانداری و دانشگاه قم در استان فعالیت میکند.
سال ۱۳۸۴ مجوز راهاندازی این مرکز از سازمان گسترش وزارت علوم اخذ شد و از سال ۱۳۸۵ به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد، آییننامههای پذیرش، راهبری و ارزیابی تدوین شد و در حال حاضر آییننامهها و مقررات این مرکز در بسیاری از مراکز رشد سراسر کشور استفاده میشود، همچنین سال ۱۳۸۵ اولین فراخوان پذیرش واحدهای فناور منتشر شد.
در مهرماه همان سال، اولین شرکت فناور وارد مرکز شد و اولین قرارداد بین مرکز رشد و یک شرکت فناور عقد شد؛ تا سال ۱۳۹۱ تنها مرکز حامی فناوری در استان، مرکز رشد دانشگاه قم بود، از سال ۹۱ پارک علم و فناوری استان راه اندازی شد و تعدادی مرکز رشد به عنوان زیر مجموعه پارک علم و فناوری راهاندازی شد و سپس مرکز رشد سلامت هم در دانشگاه علوم پزشکی راهاندازی شد که فقط در حوزه سلامت فعالیت میکند.
-این مرکز چه بخش هایی دارد؟
مراکز رشد بر حسب وظایفی که دارند یعنی تسهیل و تسریع در تجاری سازی ایده های فناورانه، نیاز به یک ساختار چابک و سریع برای پذیرش و راهبری واحدهای فناور دارند، ساختار و مدل اجرایی مرکز رشد دانشگاه قم بدینگونه است که دفتر پذیرش و دفتر نظارت و ارزیابی به عنوان دو رکن اصلی بخش اجرایی مجموعه هستند، بخش روابط عمومی، شورای مرکزی، شورای پذیرش و راهبری و شورای اعتبارات از دیگر بخشهای مرکز رشد دانشگاه قم هستند.
-چه کسانی در مرکز رشد پذیرش میشوند؟
پذیرش در مرکز رشد اختصاص به دانشجویان ندارد، یعنی هر شخصی که در حوزه فناوری فعالیتی انجام داده و خواهان تجاریسازی آن است، میتواند در مرکز رشد درخواست پذیرش بدهد.
تاکنون تعداد زیادی دانشجو چه از دانشگاههای استان و چه از دانشگاههای دیگر استانها، متقاضی پذیرش در مرکز رشد دانشگاه قم بودند، همچنین تعدادی از غیر ایرانیان هم در این مرکز حضور داشتهاند، البته دانشجویان دانشگاه های قم برای پذیرش در اولویت قرار دارند و اعضای هیئت علمی دانشگاه قم با تسهیلات بیشتری امکان حضور در این مرکز را دارند.
-فرآیند پذیرش در این مرکز چگونه است؟ مخاطبین مرکز رشد باید چند ویژگیهایی داشته باشند؟
کسانی که دارای سه ویژگی باشند یعنی اولا ایدۀ محوری در حوزه فناوری داشته باشند و بخواهند آن را تجاری کنند، ثانیاً یک تیم باشند که توانمندی اجرا و تجاری سازی ایده خود را داشته باشد و سوم اینکه توانایی اثبات تجاری سازی ایده خود را داشته باشند می توانند به مراکز رشد مراجعه کنند.
در فرآیند پذیرش قدم اول مراجعه به سایت مرکز رشد دانشگاه قم به نشانیqominc.com و پر کردن فرم درخواست پذیرش است، بعد از تکمیل فرم توسط متقاضی از طرف مرکز رشد با افراد جهت حضور در مرکز تماس گرفته میشود، طرح ارسالی توسط گروهی ازکارشناسان داوری شده و در صورت داشتن شرایط، در مقطع پیش رشد پذیرفته میشوند.
مقطع پیش رشد یک بازه زمانی حداکثر ۶ ماهه است که به افراد متقاضی این فرصت داده میشود تا در مرکز رشد رسمیت پیدا کرده و از خدمات اولیه این مرکز استفاده کنند.
در مقطع پیش رشد، هسته فناور یا همان افراد متفاضی باید دو شرط را رعایت کند تا بتواند وارد مقطع رشد شود، این دو شرط شامل نوشتن یک طرح تجاری که در واقع سند تجاری مشترک بین مرکز رشد و واحد فناور است و ثبت یک شرکت یا گرفتن یک ماهیت حقوقی است.
بعد از انجام این مراحل و ثبت ایده در شورای پذیرش، متقاضی به همراه ایده خود به شورای مرکز ارجاع داده میشود، در جلسه شورای مرکز که افراد آن را مدیران استانی و اعضای هیئت علمی تشکیل میدهند، در خصوص پذیرش در مقطع رشد تصمیمگیری میشود، اگر هسته فناور بتواند تاییدیه شورای مرکزی را بگیرد، حداکثر سه سال فرصت دارد تا از امکانات و خدمات مرکز رشد دانشگاه قم استفاده کند.
بعد از گذشت سه سال، واحدهای فنآوری که به میزانی از رشد رسیده باشند که بتوانند به اصطلاح روی پای خود بایستند، رشد یافته نامیده میشوند، یعنی رشد یافته ها کسانی هستند که از مرکز رشد دانشگاه قم فارغالتحصیل شده باشند.
تعدادی از واحدهای فناور بعد از رشد یافتگی هم متقاضی حضور در مرکز هستند، این واحدها با صلاحدید شورای مرکز میتوانند وارد مرحله پسا رشد شوند و به مدت محدود در مرکز رشد بمانند.
-این مرکز از ابتدای فعالیت خود تا به امروز چه تعداد خروجی داشته است؟
از سال ۱۳۸۵ تا پایان سال ۱۳۹۸ تعداد ۷۱ شرکت رشد یافته، ۷۴۱ ایده انصرافی و ۲۴۲ طرح رد شده از سوی مرکز رشد به ثبت رسیده است.
در دنیا درصد کمی از افراد به سمت کارافرینی می روند و درصد کمتری از این افراد هم موفق می شوند، این مسئله به روحیه افراد مربوط میشود، افرادی که میخواهند یک کار اقتصادی را شروع کنند تعدادشان کم است و افرادی که در این راه موفق می شوند تعدادشان به مراتب کمتر است.
شاید افراد زیادی باشند که ایدههای خوبی در ذهن داشته باشند، اما تعداد کمی از این افراد هستند که به سمت عملیاتی کردن این ایدهها میروند، بسیاری از افرادی هستند که به مراکز رشد مراجعه میکنند و ایده خوبی دارند، اما زمانی که در فرایند عملیاتی کردن این ایده قرار میگیرند از ادامه کار منصرف میشوند.
از بین ۲۴۲ طرح رد شده از سوی مرکز رشد، تعدادی از طرح ها امکان تجاریسازی نداشتند و بنا بر نظر داوران این طرح ها در بازار تجاری سازی جایگاهی نداشتند و به همین دلیل رد شدند، تعداد زیادی از طرح ها هم اصلاً به حوزه فناوری مربوط نمیشدند و به همین دلیل رد شدند.
از ۷۱ شرکتی که به عنوان خروجی موفق از مرکز رشد دانشگاه قم فارغ التحصیل شدهاند، فقط سه شرکت محل فعالیت خود را در شهر قم انتخاب نکردند، مابقی همگی در قم فعالیت میکنند، البته تعداد زیادی از این شرکتها در تهران هم دفتر دارند.
دفتر تهران به دلیل بازار بزرگ مصرفی و نزدیکی به ارکانهای حکومتی برای بسیاری از واحدهای فناوری مهم است، تعدادی از این واحدهای فناور در شهرهای دیگر هم دفتر دارند و یا به طور کلی دفتر خود را به شهرهای دیگر بردند، یکی از شرکت ها در ۶۷ شهر کشور دفتر دارد اما همچنان محل فعالیت اصلی آن قم است.
مرکز رشد دانشگاه قم در ابتدا برای حمایت از ایده های فناورانه در حوزه ارتباطات پایه گذاری شد اما چون این مرکز اولین مرکز رشد در استان قم بود ما از حوزههای دیگر هم تقاضا داشتیم، به همین دلیل حوزههای دیگر را هم پذیرش میکنیم، اما همیشه نسبت حوزه فناوری ارتباطات به دیگر حوزه ها نسبت ۶۰ به ۴۰ بوده است.
شهر قم به واسطه اینکه شرکت دولتی بزرگی ندارد، برای دیگر حوزهها ارجحیتی وجود ندارد، اما از طرف دیگر به واسطه وجود زیرساختهای قوی و حرکت سریع نهادهای حوزوی به سمت فناوری اطلاعات، حوزه فناوری اطلاعات در قم رشد بیشتری نسبت به سایر حوزه های فناوری داشته است، حوزه فناوری اطلاعات و حوزه صنایع شیمیایی دو حوزه پررنگ در استان قم هستند.
_ مرکز رشد چه تسهیلاتی در اختیار واحدهای فناور قرار میدهد؟
مهمترین چیزی که بعد از ورود به مرکز رشد در اختیار افراد قرار میگیرد، یک فرآیند تجاریسازی کاملاً عملیاتی در طول سه سال است.
وظیفه اصلی مرکز رشد کمک به افرادی است که در صدد تجاریسازی کار علمی خود هستند، فرایند تجاری کردن نیاز به آموزش دارد و مرکز رشد در یک دوره سه ساله گام به گام همراه با واحد فناور پیش می رود.
بزرگترین خدمتی که مرکز رشد در اختیار یک واحد فناور قرار میدهد، آموزش فرایند قدم به قدم تجاریسازی ایده است، کارگاه، آزمایشگاه، دفترکار، حمایتهای مالی و رایزنی با وزارتخانهها، بخشهای خصوصی، سازمانها و ارگانهای مختلف برای استفاده از محصولات واحدهای فناور از دیگر حمایتهای مرکز رشد به واحدهای فناور است.
در مرکز رشد هیچ سرویس و خدمتی به صورت رایگان در اختیار افراد و واحدهای فناور قرار نمیگیرد، اما قیمت خدمات در مرکز رشد بسیار پایین است، ما میخواهیم کسی را تربیت و حمایت کنیم که بتواند روی پای خود بایستد و قوی باشد، شخصی که مدام نیاز به حمایت داشته باشد، در اقتصاد مانند یک بیمار هموفیلی است و این فرد نمیتواند در بازار اقتصادی تاثیر بزرگی داشته باشد، ما در مرکز رشد به دنبال این نیستیم که آدمهایی با توانمندیهای ضعیف تربیت کنیم.
به جز دانشگاه قم هیچکس هیچ حمایتی از نظر مالی نکرده است، در ابتدای راهاندازی مراکز رشد بودجهای از طرف دولت برای این مراکز در نظر گرفته شد، به مرور بودجه مراکز رشد دانشگاهی کم شد و تفاهمنامههایی بین وزارت علوم و دیگر وزارتخانهها برای اعطای تسهیلات به مراکز رشد دانشگاهی بسته شد و ساز و کارهایی ایجاد شد تا معاونت علمی، حمایتهایی از واحدهای فناور انجام دهد.
با گذشت زمان ساز و کارهای حمایت به سمت متمرکز شدن رفت و صندوق نوآوری و شکوفایی به وجود آمد، هزینههای جاری مرکز رشد بر عهده سازمان مادر گذاشته شد یعنی به عنوان مثال تمامی هزینههای مرکز رشد دانشگاه قم برعهده دانشگاه قم است.